Apologetyka – poradnik jak zacząć, skąd się uczyć, co czytać, jak dyskutować

Apologetyka to temat popularny wśród osób żywo zainteresowanych wiarą i lubiących dyskusje. Sam jestem w dużej mierze apologetą, choć historycznym, a nie teologicznym. W moim przypadku pasja apologetyczna wyniknęła z zainteresowania ideami, religiami i cywilizacjami tego świata, z których katolicyzm na podstawie czysto historycznych danych okazywał się być zdecydowanym liderem. Pomogło mi to wydobyć się z ateizmu i postanowiłem, że pewnymi rzeczami trzeba się dzielić, bo niemal nie były opisywane w polskim Internecie.

Poniższy artykuł jest zbiorem zarówno wiedzy o samej apologetyce, obiektach jej zainteresowań, jej historii i stanowi zestawienie źródeł wiedzy tak książkowej jak i internetowej dla każdego, kto chciałby wejść w ten temat. Mam świadomość, że zainteresowania każdego z nas różnią się, dlatego przedstawiam propozycje dla apologetów zainteresowanych tak historią, jak teologią. Zapraszam do zapoznania się i aktywnego wykorzystywania tej wiedzy.
 

 
Na samym początku warto byłoby zapytać – czym jest apologetyka?
 

Co to jest apologetyka?

Szukając definicji tego pojęcia dowiemy się, że apologetyka jest działem teologii (a dokładniej praktycznym wymiarem teologii fundamentalnej) zajmującym się obroną wiary. Apologetyka oparta o pisma ma bardzo długą tradycję, bowiem już w II i III wieku po Chrystusie pojawiały się pierwsze dzieła o tej tematyce. Ilość ataków na Kościół oraz powstałych w odłączeniu od niego sekt wymusza więc tego typu obronę wiary od blisko osiemnastu wieków.

Pierwszymi “profesjonalnymi” apologetami byli między innymi:

• św. Justyn,
• Atenagoras z Aten,
• Arystydes z Aten,
• Teofil z Antiochii,
• Tertulian,
• Klemens Aleksandryjski,
• Meliton z Sardes,
• Tacjan Syryjczyk,
• Minucjusz Feliks,
• Apolinary z Hierapolis,
• Kwadrat Apologeta

 

Jaką tematyką zajmują się apologeci?

Potocznie rozumiemy apologetykę jako szeroko pojętą obronę wiary, ale nie ogranicza się ona wyłącznie do teologii, bo ilość naprodukowanych przez antyklerykalne środowiska mitów historycznych jest tak ogromna i ma tak duży zasięg oddziaływania, że historię Kościoła trzeba pisać na nowo, tym razem wykorzystując źródła bardziej rzetelne, niż obrazki z Internetu.

W skład apologetyki wchodzą więc bazowo:

• obrona wiarygodności Pisma Świętego
• obrona katolickiej interpretacji oraz kanonu Pisma Świętego
• obrona dogmatów uznanych przez Kościół katolicki
• polemika z wyznawcami innych “odłamów chrześcijaństwa” i religii
• obrona samego istnienia Boga przed ateistami, agnostykami i antyteistami

Tzw. apologetyka historyczna obejmuje odkłamywanie wszelkich mitów historycznych godzących w dobre imię Kościoła na podstawie historycznych źródeł. Jest więc dziedziną apologetyki, która nie wymaga wiary w Boga, uznania nauczania Kościoła ani odwoływania się do transcendencji. Apologeta historyczny jest więc pewnego rodzaju małym IPNem.

 

Skąd się uczyć? Lista źródeł apologetycznych w Polsce

Zgodnie z obietnicą złożoną we wstępie, podaję poniżej odnośniki do miejsc, w których zainteresowani apologetyką znajdą dla siebie źródła informacji, poznają specjalistów i będą mogli podjąć dyskusję. Kolejność przypadkowa, podaję tylko te serwisy, które znam i których sam używałem nie twierdząc bynajmniej, że inne są mniej wartościowe. Jeśli masz propozycje jakościowych źródeł, które powinienem tu dodać, możesz dać mi znać w prywatnej wiadomości.

Ze względu na pogłębiającą się przepaść pomiędzy postępowymi a tradycjonalistycznymi katolikami wśród podanych poniżej źródeł wiedzy mogą występować różnice. Trzeba jednak mieć na względzie, że w obrębie tak ogromnej społeczności, jaką są katolicy zawsze były i będą wahania światopoglądowe, dlatego nie należy ograniczać się do poznania tylko jednej wersji. Prawda się obroni, jeśli poszukamy dowodów. Jedność zresztą nie oznacza też, że nie istnieje pole do ciągłej dyskusji.

Pomijam jedynie jawnie szkodliwe serwisy dezinformacyjne.
 

Serwisy internetowe

Apologetyka Info
Apologetyka w serwisie Katolik.pl
Serwis apologetyczny Marka Piotrowskiego
Piotr Andryszczak – serwis apologetyczny (dużo polemiki z ŚJ)
 

Facebook

Katolicyzm Odkłamany, czyli ja 🙂
Belka w mrowisku, apologetyczny fanpage
Raphael – Apologetyka świętej wiary katolickiej
Rozmyślania o Ewangelii ks. biskupa Ottokara Prohaszki
Fanpage „Obrona wiary”
Pytania do teologa katolickiego
Dobra Nowina
Trucker Hiob (fanpage, kanał YT poniżej)
Rzymski Katolik
 

YouTube

Kanał Wujka Feliksa
Kanał Blog Apologetyczny
Polski Inkwizytor
Trucker Hiob, czyli jeden z najbardziej znanych apologetów polskich
Dobra Nowina
 

Grupy dyskusyjne

Katolicy Odkłamani
Jak jest/będzie w katolicyzmie (zbiorczo)
Historyczne Bzdury (dla apologetów historycznych)
Błędy protestantyzmu
Tradycjonalizm katolicki
Katolicy Polska

Jak zacząć uprawiać apologetykę

Masz już źródła, z których możesz zacząć poznawać apologetyczne materiały, czytać opracowania specjalistów, poszerzać wiedzę i dyskutować z innymi pasjonatami. To jednak nie wszystko, bo mimo iż apologeta to w pewnym sensie wojownik uzbrojony w wiedzę zamiast miecza, część z nas nie potrafi prawidłowo “wojować” na korzyść Kościoła i wiary. Czasem zniechęcamy rozmówcę, czasem robimy z siebie idiotów, a czasem wystawiamy swojej religii wątpliwe świadectwo.

To się zdarza, szczególnie gdy uda się nas sprowokować (znam ten ból), ale ciągła praca nad sztuką dyskusji i apologii to też ciekawe zajęcie, które poza przekazywaniem faktów i nawracaniem wrogów Kościoła uczy nas formułowania myśli, samoobrony przed manipulacją, wyszukiwania informacji, argumentowania i wielu innych rzeczy.

Pozwól, że przedstawię Ci kilka propozycji na start, które mogą Ci się przydać.

 

a) Szukaj dobrych źródeł

Dobre źródła to nie tylko obszerne opracowania, czy znane autorytety. W wielu przypadkach obie te rzeczy mogą wręcz przeszkadzać. Dobre źródło to takie, które trudno jest “unieszkodliwić” wykazując jego subiektywność, tendencyjność i tak dalej. Oczywiście, nonsensem jest odrzucanie źródeł katolickich, gdy mowa na temat katolicyzmu, tak jak nonsensem byłoby wymagać, by na temat fizyki mówili wszyscy poza fizykami, a na temat ateizmu wyłącznie ludzie religijni. Apologeta musi jednak mieć świadomość, że gdy zacznie dostarczać argumentów i dowodów, pojawią się takie właśnie próby odrzucenia samego źródła, bo nie będzie można odrzucić tego, co ono poświadcza.

Jeśli interesuje Cię apologetyka historyczna, to poszukując dobrych opracowań apologetycznych, warto pytać historyków specjalizujących się w danych okresach/epokach. Jeśli chcesz przekonywać ludzi nastawionych w pełni antykatolicko, odsyłaj do źródeł, którymi posługują się autorzy katolickich opracowań. Przykładowo, internetowy bojownik ateizmu może nie dać się przekonać książką „W obronie Świętej Inkwizycji”, ale odesłanie go do badań włoskich historyków przeprowadzonych w Archiwach Watykańskich nie pozostawi wielkiego pola manewru. Najlepsze oczywiście są dokumenty z danych epok, kroniki, listy, jednak zajmując się apologetyką hobbystycznie nie będziesz najpewniej miał okazji docierać do nich „masowo”.

 

b) Naucz się wyłapywać manipulacje i błędy logiczne

Jak wspominałem, manipulacje i pozamerytoryczne sposoby prowadzenia sporu są częstym gościem wszelakich dyskusji na tematy tak emocjonalnie nacechowane, jak religia. Aby nie dać się w nie złapać, jak również by nie zniżać się do tego poziomu, trzeba po prostu poznać tego typu triki. Z pewnością popełnię na ten temat co najmniej jeden duży tekst, ponieważ lata temu spędziłem sporo czasu na zgłębianiu tajemnic wywierania wpływu. Nie o tym jest jednak niniejszy artykuł, dlatego odeślę Cię do podstaw, od których w miarę chęci będziesz mógł wyjść dalej. Podaję linki bez zbędnego wyjaśnienia, ponieważ takowe znajdziesz właśnie na podanych stronach.

Czym są sofizmaty (link)

Błędy logiczne i przykłady ich wykorzystywania (link)

Zainteresowanych “pigułką wiedzy” na temat manipulacji, przed którymi chcesz się chronić wraz z przykładami odsyłam również do słynnej książeczki Artura Schopenhauera pt “Erystyka. Sztuka prowadzenia sporów”. Można ją kupić poniżej 10zł. Wiedza z niej wyniesiona pozwoli o wiele lepiej bronić się przed tego typu manipulacją i wykazywać złe intencje przeciwnika. Często same ich wykazanie powoduje wygranie sporu i/lub furię oponenta.

 

c) Poznaj najpopularniejsze oskarżenia i argumenty

Słowo “oskarżenia” niestety pasuje tutaj jak ulał, bowiem chrześcijaństwo od samych początków atakowane bylo z każdej strony tak słowem, jak i mieczem. O ile żyjąc w Europie jeszcze chwilowo nie musimy ginąć za wiarę, wypadałoby wiedzieć przynajmniej, jakie inne formy ataku mogą nas dotknąć w cywilizowanej “walce” o prawdę. To podstawa apologetyki, bo pozwala Ci zrozumieć punkt widzenia drugiej strony zanim faktycznie będzie trzeba dyskutować.

Zdecydowaną większość internetowych batalii można wygrać mając przygotowany “arsenał” kilku dobrze opracowanych argumentów. W moim przypadku, gdy mowa o historii będą to następujące tematy:

• Inkwizycja
• Krucjaty
• Współpraca z Hitlerem
• Hamowanie nauki przez KRK w historii
• Nawracanie Indian

W apologetyce teologicznej może to być:

• II przykazanie (kult obrazów i rzeźb)
• kult Matki Bożej i świętych
• katolicki kanon Pisma Świętego
• wiarygodność objawień
• czyściec
• zbawienie z uwzględnieniem uczynków
• predestynacja

I kilka innych. Po niemal 3 latach “w branży” mogę Ci zagwarantować, że te sprawy będziesz przerabiał przez większość czasu. Zgodnie z biznesowym prawem Pareto ok. 80% dyskusji będzie dotyczyła właśnie ok. 20% wszystkich spornych kwestii. Te kwestie po prostu pojawiają się najczęściej w mediach, są najbardziej rozdmuchane, zakłamane i po prostu najłatwiej walić nimi w katolików, bo aby zaopatrzyć się w tego typu “amunicję” wystarczy wpisać hasło w Google, czy wejść na irracjonalistę.pl.

Znaj te argumenty i odpowiedzi na nie, a najlepiej przygotuj wiarygodne źródła do ich odparcia. Merytoryką możesz “wygrać” spory z większością racjonalnie myślących i poszukujących prawdy ludzi. Nie łudź się natomiast, że przekonasz wszystkich, bo w apologetyce bardzo ważna jeszcze jedna umiejętność, a mianowicie…

 

d) Wiedz, kiedy warto, a kiedy nie warto dyskutować

Część apologetów może się ze mną nie zgodzić, jednak mając w pamięci nakaz “z samej góry”, by nie rzucać pereł między wieprze, wolę czasem odpuścić i nie marnować swojego czasu na ludzi zatwardziałych. Internet jest jednym wielkim śmietnikiem, a armie trolli i wojujących gimnazjalistów niejednokrotnie komentują i pytają tylko po to, by zmarnować czyjś czas lub po prostu podnieść ciśnienie. Musisz nauczyć się oceniać, z kim w ogóle warto rozmawiać, a gdzie rzucić tylko gotowe opracowania i dowody, po czym udać się w swoją stronę zostawiając przyjęcie tego ich własnej decyzji. Niestety, często to właśnie inteligentnych ludzi najtrudniej wyprowadzić z błędu, bo inteligencja i wiedza idą w parze z wybujałym ego i przekonaniem o nieomylności.

Ludziom nienawidzącym Kościoła i rzucającym bluzgi rozdaję blokady od razu, bo nie ma w nich miejsca na argumenty. Dyskutuję za to chętnie z tymi, którzy przytaczają źródła, opisują swój punkt widzenia i zadają pytania. Niejednemu z nich udało się mnie do czegoś przekonać, czy zmienić treść moich tekstów. Ale tacy nie zdarzają się często.

Podsumowanie

Wpis ten, podobnie jak inne większe artykuły na średniowieczny.pl traktuję jako kompleksowy przewodnik i zamierzam rozszerzać go w miarę zdobywania kolejnych źródeł, czy formułowania kolejnych porad/zasad apologetyki. Jeśli masz propozycje, które warto tu dorzucić, zawsze możesz napisać do mnie mail. Autoreklama jest dozwolona, pod warunkiem że faktycznie masz merytoryczne materiały w swoim serwisie.